Ale przecież nie tak dawno „oczywistą oczywistością” powszechnie uznawaną było to, że kobietą mogą rządzić wszyscy, tylko nie ona sama. Koniec, kropka! Na tym miał polegać etos kobiecości. Wszystko, co się z nim kłóci, jest przebrzydłym dżenderyzmem.

Zawsze na wsiach tak było, że świątkom najlepiej się trwało przy zwykłych sprawach, którymi zajmowali się miejscowi. Więc nawet gdy się któremu chłopu zdarzyło pod tują papieską doświadczyć ulgi, to przecie ojciec święty wie, co to jest potrzeba, choć święty, toć rozumie ludzką niedolę, bo i sam jej niemało zasmakował.

Wpatrywała się całymi godzinami w zalewane rzęsistymi kroplami szyby, a każda z tych kropel dopraszała się o wspomnienie, więc robiła co mogła. To wtedy chyba najmocniej poczuła, jak ważne są pamiątki. Ich starzenie się i umieranie. Ich kakofoniczne opowieści, zaświadczanie i milknięcie. A zabierały głos jedna po drugiej.

Ułożyli biednych chłopów przed remizą i bili. Bili i bili, żeby się przypomniały wieki feudalnych porządków, których żaden z leżących półnagich nieszczęśników nie doświadczył, ale każdy nosił tę traumę w genach.

Gdzie te czasy, gdy Liwiec pokazywał nie tylko swoją hojność, ale i siłę?

Najwięcej miałyby na ten temat do powiedzenia wody Liwca. One to spoufalały się od zawsze z mieszkańcami tej doliny: i wtedy, gdy po dniu harówki w polu czy w obejściu szli się obtoknąć bodaj przed snem, czy przed niedzielą wymyć się akuratnie, by nikt w kościele na sumie nie musiał odsuwać się wymownie.

Jest też mały sad z kilkoma jabłonkami, rodzącymi co roku najpyszniejsze owoce na świecie, z wiśniami, na które co lato dzieciaki wdrapują się po ociekające słodko-cierpką krwią pyszności, z olbrzymimi jak napuszone indory krzakami porzeczek, z ogromnymi parasolami liści rabarbaru. Jednym słowem – Arkadia.

Nie żeby się nie mył! Mył się, mył i to tak, że cały dom był tym jego myciem wypełniony. Rozebrany do pasa, chlapał na wszystkie strony wodą z blaszanej miednicy i parskał przy tym jak hipopotam.

Na szczęście nie trzeba było mieć szczególnej świadomości historycznej, by powielać schemat płodności. Dziadek Maciej, nie chcąc narazić się na drwiny i pogardę ze strony nieboszczyków ojców i dziadków, spłodził z babcią Emilią pięcioro dzieci.

Z „Kroplami czasu” zajrzysz m.in. do: Warszawy, Lublina, Węgrowa, Borzych, Starejwsi, Korytnicy, Bojmia, nad Wisłę, Liwiec, na Mazury, do Włoch i Szwajcarii.

Kościstemu i spalonemu słońcem starcowi próbowałem dziękować jak mogłem, ale bariera językowa nie pozwoliła na wylewność. Dlatego już ponad dziesięć lat noszę w sobie wdzięczną pamięć o tym człowieku i życzę mu jak najlepiej.

Cóż by to było za dobrodziejstwo dla jej samotności, gdyby miała przed sobą - jak ja - stos zeszytów z notatkami i furę listów. Mógłby to być prawdziwy portal wieczności. Jak bogini powoływałaby na powrót do istnienia osoby, których DNA przechowywane by było w ampułkach zapisków, opowiadań, szkiców i listów.

Wiedział nad wyraz dobrze. Był nieodrodnym dzieckiem kultury patriarchalnej. Pozycję głowy rodziny pielęgnował na swój sposób – przede wszystkim stawiając zawsze na swoim. Nawet i bez dyskusji, jakby szkoda było gadać, gdy wiadomo było z góry, czyje ma być na wierzchu.

A Chaim Ruben za każdym razem, gdy się ze Stanisławowego podwórka oddalał, na swój sposób gospodarzowi błogosławił, nie przeczuwając jeszcze zbliżającej się do niego i jego pobratymców grozy niedalekiej Treblinki…

Niby z jednej strony słowa nas w codziennym życiu męczą swym natręctwem i nadmiarem, z drugiej zaś – i to może jest właściwością dojrzałego wieku – doświadczamy ich bolesnego niedostatku.

Studnia była przez dziesiątki lat niewysychającym źródłem inspiracji – pomysły wylewały się z niej obficie zwłaszcza do głów dzieci – ale przede wszystkim (…) towarzyszyła w codziennym znoju.

Jedli z tego wspólnego koryta jak wieprzki, przepychając się ze swoimi łyżkami i mlaskając, pochlipując, siorbiąc z chorobliwym apetytem, którego niejeden nabawił się w wojennych okopach. Nie rozmawiali ze sobą, zajęci tym wyścigiem, ale i gdy skończyli, i zaczęli rozkładać sienniki, ludzkiej mowy nie było słychać, tylko bezceremonialne popiardywania i bekania.

Znów była u studni, ta zaś nadal nie wychylała się ponad ośnieżoną ziemię, tylko czyhała oblodzoną wargą, kto pierwszy stanie się jej ofiarą i wpadnie w jej paszczę. No i tej zimy mogło się to stać. Bestia połknęłaby naraz dwie istoty ludzkie: kobietę i jej trochę kłopotliwe dwumiesięczne nienarodzone. Już zaczerpnęła wody do wiadra, już je ciągnęła lodowatą kulką ku górze, już je chwytała lewą ręką za pałąk, już się nadmiar ulewał do zgrzytającej metalicznie gardzieli...